M97 i M108 w Wielkiej Niedźwiedzicy

Jeśli nakierujesz swój teleskop na okolicę β Andromedae to już po chwili powinieneś wpaść na dwa piękne obiekty. Mgławica planetarna M97 ma swoje miejsce w naszej Galaktyce (2030 ly od Słońca), tuż obok znajduje się ponad 20 tysięcy razy bardziej oddalona galaktyka M108. Razem stanowią prawdziwe perełki Wielkiej Niedźwiedzicy.

Obserwacja tych dwóch pięknych obiektów w powiększeniu pozwalającym na umieszczenie ich w jednym polu widzenia zawsze wywołuje u mnie kołatanie serca. Są takie wyraźne i dosłowne. Oglądana przez teleskop 8-calowy M97 to taka sporych rozmiarów puchata kuleczka posiadająca podobną jasność powierzchniową jak jej sąsiadka. M108 byłaby zapewne jeszcze bardziej okazała gdyby nie jej boczne ustawienie względem naszej Galaktyki.

Poniższy szkic powstał 6 lutego w bardzo dobrych warunkach obserwacyjnych. Do szkicowania użyłem ołówków HB i B3, same mgławice rozmyte zostały fiszorem. Po powrocie do domu zastosowałem standardową obróbkę w Gimpie: desaturacja i inwersja plus mała korekta rozjechanych gwiazd i usunięcie tego co zbędne i przypadkowe.

M97 (na górze) i M108 z gwiazdozbioru Wielkiej Niedźwiedzicy obserwowane w jednym polu widzenia.

Mgławica planetarna M97 odkryta została 16 lutego 1781 roku przez francuskiego astronoma Pierra Méchaina. William Parsons obserwujący ją w 1848 roku wykonał szkic tejże mgławicy uwidaczniający jej skomplikowane kształty. Na szkicu tym M97 wygląda jak głowa sowy, od tamtej pory znana jest szerzej jako Mgławica Sowa.
Jej wiek szacowany jest na około 8000 lat. Mgławica mająca masę około 0,13 mas Słońca składa się z materii odrzuconej przez centralną gwiazdę, biały karzeł znajdujący się obecnie w centrum mgławicy posiada masę wynoszącą 0,7 masy naszej dziennej gwiazdy.

Méchainowi przypisuje się także odkrycie galaktyki spiralnej M108 znajdującej się w odległości 50 minut kątowych od M97.
Galaktyka M108 należy do grupy galaktyk Wielkiej Niedźwiedzicy (należy do niej także m.in. M109), ta z kolei jest częścią większego zgrupowania galaktyk, które wielu miłośników astronomii zna jako Supergromada Galaktyk w Pannie. Według niektórych źródeł M108 to galaktyka spiralna z poprzeczką (SBc), inne podają, że jej typ to Sc (galaktyka spiralna). Jej całkowita masa to około 125 miliardów mas Słońca. Do galaktyki tej należy także około 290 gromad kulistych. M108 posiada bardzo gęsty dysk galaktyczny, obserwuje się w nim sporą liczbę obszarów powstawania nowych gwiazd (obszary H II) oraz młodych gromad gwiazdowych.